Terwijl de Westerse wereld verwikkeld is in verhitte verkiezingen, geopolitieke spanningen en economische machtsstrijd, gebeurt er in Afrika iets totaal anders. Stil, gestaag en diepgeworteld – er groeit een beweging. Een verschuiving in perspectief. Een hernieuwd besef van eigenwaarde op een continent dat lange tijd van buitenaf werd bekeken, beïnvloed en gevormd. Als Nederlandse verslaggever die regelmatig Gambia bezoekt en de mensen van daar spreekt, zie ik deze verschuiving met eigen ogen. Ze is niet luid, maar krachtig. En ze verdient het om gezien te worden.

Het Westen draait de kraan dicht – Afrika keert naar binnen

Met Donald Trump opnieuw als dominante stem in de Amerikaanse politiek, is de toon veranderd. De VS trekt zich terug uit handelsverdragen zoals AGOA, vermindert hulp, en verscherpt het visabeleid – wat de toegang beperkt voor Afrikaanse studenten, professionals en ondernemers. Maar hier is de reactie geen wanhoop. Het is waardigheid. “Ga maar,” zei een Gambiaanse vriend tegen me met een rustige glimlach, “wij behouden onze waardigheid.” Het klinkt misschien opstandig, maar het komt uit een diepe bron – een groeiende weigering om nog langer medelijden, sturing of vormgeving van buitenaf te accepteren.

Van bewondering naar bewustzijn

Generaties lang keek Afrika op naar het Westen als maatstaf. Westers onderwijs, westerse producten, westerse idealen. Wat lokaal was, werd vaak als minder waardevol gezien. Ontwikkelingshulporganisaties als USAID beloofden ondersteuning, maar functioneerden in de praktijk vaak als instrumenten van invloed en controle. Die illusie begint nu te barsten. Steeds vaker wordt de vraag gesteld: waarom hebben we onszelf zo lang onderschat? Land, cultuur, kennis – Afrika had de antwoorden al die tijd al, maar werd getraind om dat niet te geloven.

Burkina Faso:

Namibië:

Nieuwe partners, oude patronen?

Nu het Westen zich terugtrekt, stappen China en Rusland naar voren – met infrastructuur, handel en partnerschap. In tegenstelling tot het Westen bemoeien zij zich niet met binnenlandse politiek. Geen voorwaarden over democratie of mensenrechten. Gewoon deals. Maar wat is de keerzijde? In Mali werden westerse troepen verdreven en nam de Russische invloed toe. In Congo onderhandelt de regering over bescherming door de VS – in ruil voor toegang tot grondstoffen. Afrika begint te onderhandelen. Maar wint het terrein, of wisselt het gewoon van meester?

Geen afwijzing, maar erkenning

De Afrikaanse ontwaking draait niet om het buitensluiten van buitenlanders. Het draait om gezien worden – écht gezien – als gelijke. Als partners. Als mensen die waarde brengen, niet alleen behoeftes. Afrikanen willen zélf kiezen met wie ze samenwerken, hoe ze regeren, en hoe hun toekomst eruitziet. Ze willen niet aan de zijlijn van de wereld zitten – ze willen een stoel aan ‘de eettafel’.

Zelfrespect als de echte revolutie

Ik zie een stille, krachtige verschuiving: boeren die terugkeren naar lokale methoden. Jongeren die bedrijven opbouwen. Een hernieuwde trots op wat hier wordt verbouwd, gebouwd en gecreëerd. Het gaat niet om het romantiseren van de strijd. Afrika heeft nog steeds grote uitdagingen – droogte, werkloosheid, beperkte middelen. Maar de mindset verandert. Er groeit een overtuiging dat ze dit zelf kunnen. Dat lokale oplossingen, niet buitenlandse interventies, de weg vooruit zijn. Want wat als de meest waardevolle rijkdom niet onder de grond zit, maar al in hun handen ligt?

Afrika aan tafel – niet op het menu

Naarmate Afrika ontwaakt, verschuift de wereldorde. Het continent bezit enorme rijkdommen, talent en energie. En als het leert te handelen vanuit kracht in plaats van schaarste, zou Afrika wel eens de verrassendste kracht van deze eeuw kunnen worden. Niet omdat het het Westen afwijst. Maar omdat het eindelijk voor zichzelf kiest.